Ga naar de vernieuwde website van Advocaten.nl
Adoptie van een kind in NederlandInleiding: Op 1 april 2001 is de adoptiewetgeving veranderd. Twee mannen of twee vrouwen kunnen sinds deze datum een kind in Nederland adopteren. Ook de voorwaarden om een kind te kunnen adopteren zijn op deze datum veranderd.In deze brochure krijgt u informatie over de regels van de nieuwe adoptiewetgeving. Let wel, deze regels en dus ook de inhoud van deze brochure gaan alleen over de adoptie van een kind in Nederland, dat wilzeggen een kind dat zijn gewone verblijfplaats in Nederland heeft. Voor adoptie van een kind uit het buitenland gelden ander« regels en voorwaarden. Wilt u daar meer informatie over, lees dan de brochure ‘U wilt een kind uit het buitenland adopteren’.
U krijgt eerst algemene informatie over adoptie. We behandelen dan ook enkele belangrijke voorwaarden. Daarna gaan we in op de vraag wie een kind in Nederland kunnen adopteren. Ook daar komen nog enkele voorwaarden aan bod. Vervolgens vertellen we in het kort iets over de adoptieprocedure. Tenslotte geven we informatie over gezamenlijk gezag als alternatief voor adoptie. Achterin de brochure vindt u nog belangrijke adressen.
Door adoptie komt een nieuwe, wettelijke familieband tot stand tussen het kind en de adoptiefouder(s) met alle rechten en plichten die daarbij horen. De familieband met de oorspronkelijke ouder(s) houdt op te bestaan. Dit maakt de adoptie tot een ingrijpende maatregel. Het uitgangspunt in de wet is dan ook om de oorspronkelijke familieband zoveel mogelijk te handhaven. Om die reden kan adoptie alleen plaatsvinden als aan een aantal voorwaarden is voldaan. Gezamenlijk gezag kan een goed alternatief voor adoptie zijn. We komen daar later op terug.
Een adoptie wordt uitgesproken door de rechter. Het is een procedure bij de rechtbank. U hebt dus altijd de hulp van een advocaat nodig. Aan het eind van de brochure vindt u hier meer informatie over.
Niets meer te verwachten van ouder(s)
De eerste voorwaarde is dat de adoptie in het kennelijk belang van het kind moet zijn. Hierover mag geen enkele twijfel bestaan. Nieuw is de voorwaarde dat het kind niets meer te verwachten heeft van zijn oorspronkelijke ouder(s). De rechter beslist hierover. Hij beoordeelt of de ouder zijn of haar rol als ouder nog kan en wil vervullen. Voor alle duidelijkheid: het gaat om de vraag of de ouder als ouder nog iets kan of wil betekenen voor het kind. Het antwoord op die vraag kan nee’ zijn, terwijl er nog wel contact is in de vorm van bijvoorbeeld een omgangsregeling. De mening van de betrokken ouder(s) zelf is natuurlijk ook belangrijk. Maar deze hoeft niet doorslaggevend te zijn.
Tenslotte kan ook de relatie tussen het kind en de grootouders een belangrijke rol spelen. Stel dat zij permanent voor het kind zorgen, dan kan dat een reden zijn om een adoptie niet door te laten gaan, omdat deze niet in het belang van het kind is. Ook al heeft het kind van zijn ouder(s) niets meer te verwachten.
Wie is ouder?
We hebben gezien dat de stem en de rol van de ouder(s) in de adoptieprocedure zwaar wegen. Het is dan ook belangrijk wie als ouder wordt beschouwd. Dit zijn in elk geval de ouders in de zin van de wet. Meestal zijn de juridische ouders ook degenen die samen verantwoordelijk zijn voor de verzorging en opvoeding van het kind. Maar soms kan in een adoptieprocedure ook de biologische vader als ouder worden gezien, ook al heeft hij het kind niet erkend.
Wie komen in aanmerking voor adoptie van een kind in Nederland
De meeste adoptiekinderen komen uit het buitenland. In Nederland komen per jaar maar heel weinig kinderen beschikbaar voor adoptie, waarbij de familieband met de oorspronkelijke ouders (als die er zijn) wordt verbroken. In veel meer gevallen gaat het om een stiefouderadoptie. Stiefouderadoptie is adoptie door de partner van de ouder van het kind. De familieband met die ouder blijft dan bestaan. We zetten hierna op een rijtje wie in aanmerking komen voor adoptie van een kind in Nederland, dat wil zeggen een kind dat zijn gewone verblijfplaats in Nederland heeft.
Paren van verschillend geslacht
Een man en een vrouw kunnen samen een kind, dat zijn gewone verblijfplaats in Nederland heeft, adopteren als zij direct voorafgaand aan het verzoek ten minste drie jaar hebben samengeleefd. Ook moeten zij het kind samen één jaar hebben verzorgd en opgevoed.
Paren van hetzelfde geslacht
Adoptie door twee mannen of door twee vrouwen samen is sinds 1 april 2001 mogelijk. Zo krijgen kinderen die worden opgevoed door twee mensen van hetzelfde geslacht ook in die situatie de juridische bescherming waar ze recht op hebben. Hier geldt eveneens: de adoptanten moeten ten minste drie jaar hebben samengeleefd. En zij moeten het kind samen één jaar hebben verzorgd en opgevoed.
Getrouwd of niet
Of de partners getrouwd zijn, is niet van belang. De adoptanten moeten zelf aantonen dat zij ten minste drie jaar hebben samengeleefd. Dit kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door een samenlevingscontract en door aan te tonen dat men op hetzelfde adres woont.
Een persoon
Eén persoon kan een kind, dat zijn gewone verblijfplaats in Nederland heeft, adopteren als deze persoon het kind gedurende drie jaar heeft verzorgd en opgevoed. De eenpersoonsadoptie zal in de praktijk vooral adoptie door een stiefouder zijn, ook al hoeft dit niet.
Bij een stiefouderadoptie adopteert de nieuwe partner van één van de ouders het kind. We hebben hierboven gezegd dat bij een adoptie de familieband met de oorspronkelijke ouder(s) wordt verbroken. Er is één uitzondering en dat is de stiefouderadoptie. Als de nieuwe partner van één van de ouders het kind adopteert, blijft de familieband met deze ouder namelijk bestaan. Alleen de familieband met de andere ouder (als die er is) wordt verbroken.
Termijn van samenleving en verzorging bij stiefouderadoptie
De stiefouderadoptie is een adoptie door één persoon. In de praktijk gaat het om een ouder en zijn of haar nieuwe partner, die samen met één of meer kinderen al in gezinsverband samenleven. De termijnen van samenleving en verzorging zijn daarom voor de stiefouder hetzelfde als bij adoptie door twee personen. De stiefouder moet ten minste drie jaar samenleven met de ouder en ten minste één jaar voor het kind hebben gezorgd. Een uitzondering geldt voor duo-moeders.
Duomoeders
In één geval van stiefouderadoptie geldt de termijn van verzorging niet. Namelijk als twee vrouwen een relatie hebben en één van hen krijgt een kind. De partner van de moeder kan dan direct na de geboorte een adoptieverzoek indienen bij de rechtbank. Dit geldt ongeacht de samenlevingsvorm. Wel geldt de termijn van samenleving van drie jaar.
Hierboven zijn al belangrijke voorwaarden voor een adoptie genoemd. De andere
voorwaarden noemen we hier in het kort.
De adoptanten mogen niet de grootouder van het kind zijn en zij moeten ten minste 18 jaar
ouder zijn dan het kind.
Het kind moet op de dag van het verzoek minderjarig zijn. Als het kind 12 jaar of ouder
is, moet het zelf geen bezwaar hebben tegen de adoptie. Indien het kind nog geen 12 jaar
is, maar het kan al wel goed zijn mening geven en het beseft ook wat de gevolgen zijn van
wat hij of zij zegt, dan telt ook zijn mening.
Zolang de oorspronkelijke ouders het gezag nog uitoefenen, is adoptie niet mogelijk. Verder moeten zij uitdrukkelijk geen bezwaar hebben tegen de adoptie. Als zij wel bezwaar hebben, kan de rechter dit maar in drie gevallen naast zich neerleggen:
Gezamenlijk gezag in plaats van adoptie
Soms is adoptie niet mogelijk, in andere gevallen is een adoptie niet wenselijk. Denk aan de stiefouderadoptie, waarbij de familieband met de andere ouder wordt verbroken, terwijl dit misschien helemaal niet gewenst is. In de gevallen waarin adoptie niet mogelijk of wenselijk is, kan gezamenlijk gezag uitkomst bieden.
Eén van de ouders kan samen met zijn of haar partner (die zelf niet de ouder is van het kind) het gezag uitoefenen over het kind. Het kan gaan om de moeder en haar vriendin of vriend, met wie zij een gezin vormt of de vader met zijn vriend of vriendin, met wie hij een gezin vormt. We noemen dit gezamenlijk gezag. Ook twee niet-ouders kunnen het gezag krijgen over een kind. In dat geval spreken we van gezamenlijke voogdij.
Gezamenlijk gezag brengt voor de niet-ouder dezelfde gezagsrechten en
-plichten met zich mee als voor de ouder(s). Hij of zij is dan in alle opzichten verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van het kind.
Tot 1januari 2002 was er altijd een procedure bij de rechter nodig om als niet-ouder het gezag over een kind te krijgen. Sinds deze datum geldt voor een aantal gevallen dat ouder en niet-ouder het gezamenlijk gezag over het kind automatisch verkrijgen. Gehuwde of geregistreerde vrouwenparen verkrijgen automatisch het gezamenlijk gezag over kinderen die (vanaf 1 januari 2002) tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap geboren zijn. Voorwaarde hiervoor is wel dat er geen andere ouder is. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer de moeder het kind krijgt door anonieme donorinseminatie. Het kind heeft dan volgens de wet geen vader.
Voor de gevallen waarbij een derde partij (ouder) betrokken is, is altijd een beslissing van de rechter nodig over het gezamenlijk gezag.
De ouder en zijn of haar partner kunnen samen een verzoek indienen bij de rechtbank om aan hen het gezamenlijk gezag toe te kennen. Hiervoor hebben zij altijd een advocaat nodig. Meer informatie vindt u in de brochure ‘Gezag, omgang en informatie’.
Als twee mannen of twee vrouwen samen een kind adopteren, kan dat in het buitenland problemen geven. Zeker bij een langer verblijf of in het geval van emigratie.
De eerste vraag is of de adoptie in het betrokken land wordt erkend. Wanneer de adoptie niet wordt erkend, hoeft dat nog niette betekenen dat aan de adoptie geen enkel gevolg wordt toegekend. Denkbaar is dat de adoptiefouders geacht worden het gezag over het kind te hebben. Niet-erkenning kan echter wel gevolgen hebben voor bijvoorbeeld het erfrecht. Een testament kan in zo’n geval een oplossing bieden. Het is raadzaam om tijdig deskundig juridisch advies in te winnen, hetzij in Nederland, hetzij in het land waar men verblijft. Het Nederlandse consulaat ter plaatse zal veelal kunnen aangeven tot wie of welke instantie in het buitenland u zich kunt wenden
Of een adoptie kan plaatsvinden, wordt bepaald door de rechtbank. Daar moet ook een verzoek om adoptie worden ingediend. Bij het indienen van een verzoek om adoptie hebt u de hulp nodig van een advocaat. U kunt voor rechtsbijstand terecht bij een bureau voor rechtshulp of bij een advocaat. Namen en adressen van advocaten kunt u onder andere vinden in de Gouden Gids. Weet u niet welke advocaat u moet inschakelen, dan kunt u hierover een advies vragen bij een bureau voor rechtshulp. De vestigingsplaatsen van de bureaus voor rechtshulp vindt u achter in deze brochure vermeld.
Kosten
Een gerechtelijke procedure kost geld. Naast de kosten voor uw advocaat, moet u ook een bijdrage betalen in de kosten van de rechtspraak (griffierecht). Afhankelijk van uw inkomen en vermogen kunt u in aanmerking komen voor een ‘toevoeging’. Dit betekent dat de overheid een deel van de kosten voor rechtsbijstand voor haar rekening neemt. U betaalt wel altijd een eigen bijdrage. Meer informatie over de kosten van een gerechtelijke procedure en over door de overheid gefinancierde rechtsbijstand vindt u in de brochures ‘U wilt rechtsbijstand’, ‘Verklaring omtrent inkomen en vermogen en het informatieblad ‘Griffierecht’.
Hebt u vragen of wilt u meer informatie
Voor algemene informatie en het aanvragen van brochures, kunt u contact
opnemen met de telefonische informatielijn van de gezamenlijke ministeries:
U kunt ook contact opnemen met:
Bureaus voor rechtshulp zijn gevestigd in onderstaande plaatsen.
De adressen en de telefoonnummers kunt u vinden in het telefoonboek.
Verder is in de volgende plaatsen een bijkantoor van de bureaus voor rechtshulp gevestigd:
Voor meer informatie over de bureaus voor rechtshulp kunt u terecht op Internetsite http://www.bvr.rechtsbijstand.net
Andere handige adressen zijn:
Tenslotte kunt u voor meer informatie terecht bij:
Over de volgende onderwerpen zijn aparte brochures verkrijgbaar: link
Aan de inhoud van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend.