Ga naar de vernieuwde website van Advocaten.nl
Overeenkomsten
Inleiding: Overeenkomsten maken is vakwerk. In het dagelijks leven worden ontelbaar veel overeenkomsten gesloten. Een overeenkomst is goedbeschouwd slechts een afspraak tussen twee (of meer) personen waardoor er doorgaans voor beide partijen een reeks rechten en verplichtingen ontstaat. Voorbeelden van vaak voorkomende overeenkomsten zijn de koopovereenkomst, de arbeidsovereenkomst, de vervoersovereenkomst, de huurovereenkomst enz.
Bijzondere vormen van overeenkomsten
Veel van de gesloten overeenkomsten zijn overzichtelijk, met een korte werkingsduur en vaak gebaseerd op 'gelijk oversteken'. Bijvoorbeeld de koopovereenkomst die u sluit bij het doen van boodschappen in de winkel. Andere overeenkomsten zijn wat meer gecompliceerd en hebben een langere looptijd.
De inhoud van een overeenkomst wordt niet alleen bepaald door wat partijen met elkaar afspreken. Ook de wet en de redelijkheid en billijkheid hebben invloed op de inhoud van de overeenkomst. Overigens is het niet altijd strikt noodzakelijk om een overeenkomst op papier te zetten. Een overeenkomst kan heel goed bestaan zonder dat daarvan een schriftelijk stuk is opgemaakt. De wet kent op dit uitgangspunt een paar uitzonderingen waarvan de bekendste is de eigendomsoverdracht van een onroerend goed. Voor die rechtshandeling neemt de wet niet eens genoegen met een schriftelijk stuk dat partijen zelf hebben opgesteld, maar daarvoor is een authentieke (notariële) akte nodig. Maar vaak is de inhoud van de overeenkomst en het belang van beide partijen bij een goede nakoming zo groot, en zijn de soms gedetailleerde regelingen die worden getroffen ter voorkoming van onduidelijkheid zo talrijk, dat niemand dat allemaal zelf meer kan onthouden. Dan verdient schriftelijke vastlegging de voorkeur.
Voor eenvoudige overeenkomsten, met een klein belang en een korte looptijd, zal het vaak niet nodig zijn een advocaat te raadplegen. Dit wordt anders als het een overeenkomst betreft met een langere looptijd, als het gaat om grote belangen of als er sprake is van een overeenkomst waarvoor de wetgever aparte regels heeft vastgesteld.
Dan is het aan te bevelen om uw concept-overeenkomst tijdig aan uw vaste advocaat voor te leggen. Hij kan bekijken of, juridisch beschouwd, de overeenkomst in de juiste vorm is gegoten en - wat soms nog belangrijker is - of er geen 'witte plekken' in het concept zitten. Zo'n controle vooraf kan veel problemen achteraf voorkomen. Veel mensen realiseren zich onvoldoende dat het maken van contracten gewoonweg een vak is waarvoor men een vakman moet inschakelen. Een advocaat is zo'n vakman. Dit geldt des te meer wanneer u zaken doet met buitenlandse partners. Deskundig juridische assistentie is dan onontbeerlijk.
Een overeenkomst is een rechtshandeling. Dat wil zeggen dat het recht een bepaald rechtsgevolg verbindt aan het sluiten van een overeenkomst of om te voldoen aan de eisen van de wet. Als gevolg van overeenkomsten ontstaan er voor de ene partij rechten die tegelijkertijd voor de wederpartij verplichtingen of verbintenissen opleveren. Bijvoorbeeld de verplichting om iets te doen, te dulden of na te laten.
De vorm van een overeenkomst - het is al eerder opgemerkt - kan verschillen. Mondeling gesloten overeenkomsten binden partijen juridisch gezien evengoed als een schriftelijk vastgelegde overeenkomst. Veel overeenkomsten worden echter op papier gezet in verband met de dan eenvoudige bewijsbaarheid van de inhoud van de overeenkomst.
Voldoet een overeenkomst of een gedeelte daarvan niet aan de voorwaarden daaraan in de wet gesteld, dan zijn er drie mogelijkheden: vernietigbaarheid, nietigheid en aanpassing.
De overeenkomst kan vernietigbaar zijn, dat wil zeggen dat beide partijen, door een uitspraak van de rechter te vragen of door een schriftelijke verklaring aan de wederpartij te sturen, de overeenkomst teniet kunnen doen of op verzoek van één der partijen wordt vervangen door een andere overeenkomst. De gevolgen van de overeenkomst worden dan zoveel mogelijk teruggedraaid, tenzij dit feitelijk onmogelijk of voor één der partijen te bezwaarlijk is.
Voorbeelden van vernietigbare overeenkomsten zijn: overeenkomsten die onder invloed van een verkeerde voorstelling van zaken zijn gesloten, overeenkomsten die onder dwang zijn afgesloten en sommige overeenkomsten met minderjarigen of geestelijk gestoorden.
Indien er geen beroep op de vernietigbaarheid van de overeenkomst wordt gedaan, blijft de overeenkomst in stand.
Indien de overeenkomst door de wet als nietig wordt bestempeld, is er nooit sprake geweest van een overeenkomst. Er is derhalve ook geen verklaring of rechterlijke uitspraak nodig om de overeenkomst terug te draaien. De overeenkomst heeft nooit bestaan en van nakoming kan dan ook geen sprake zijn. Zelfs niet door afdwinging via de rechter. In het algemeen gesproken zijn nietige overeenkomsten in strijd met de goede zeden, de openbare orde of met een dwingende wetsbepaling. Voorbeelden van nietige overeenkomsten zijn: een mondeling overeengekomen concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst of de overeenkomst om een aanslag op een bank te plegen.
Aanpassing overeenkomst door de rechter
Indien de overeenkomst niet voldoet aan de eisen van de wet kan de overeenkomst op vordering van één der partijen in sommige gevallen door de rechter worden aangepast. De rechter let daarbij zoveel mogelijk op de bedoeling van de partijen bij de totstandkoming van de overeenkomst. Een aanpassing van een overeenkomst door de rechter brengt de nodige onzekerheid met zich mee, als partijen het oordeel van de rechter moeten afwachten.
Van het grootste belang is dat de tekst van de overeenkomst voldoende duidelijk maakt wat partijen nu precies van elkaar willen. Worden bepaalde punten niet duidelijk geregeld, dan ontstaat er een schemergebied, waarin het moeilijk kan worden om de nakoming van de overeenkomst af te dwingen.
Hulpmiddelen om de bedoeling van partijen goed onder woorden te brengen zijn:
Onderhandelingen zijn niet altijd vrijblijvend
Aan het sluiten van de overeenkomst gaan doorgaans onderhandelingen vooraf. In dit stadium is er weliswaar nog geen sprake van een volledige wilsovereenstemming, dus van een overeenkomst, maar de handelingen en uitlatingen van partijen hebben wel invloed op de inhoud van de overeenkomst zoals die nadien tot stand komt.
Bij de onderhandelingen moet een aantal punten scherp in het oog worden gehouden:
Speciale aandacht verdient bij het onderhandelen van de zogenaamde letter of intent. Partijen willen hierin een bepaalde bedoeling vastleggen, zonder zich echter al definitief te willen binden. De woordkeus en de constructie van een dergelijke 'letter of intent' is van het grootste belang om te voorkomen dat er, misschien onbedoeld, de suggestie wordt gewekt dat er al op onderdelen wilsovereenstemming bestaat. In het algemeen gesproken is het niet aan te raden een dergelijke letter of intent te tekenen zonder tijdig deskundig juridisch advies te hebben ingewonnen.
De onderhandelingen monden meestal uit in een aanbod van een der partijen. Belangrijk om hierbij in het oog te houden zijn de volgende punten:
Het spreekt vanzelf dat het aanbod de wederpartij moet bereiken. De aanvaarding van het aanbod moet, wil men de aanbieder kunnen houden aan zijn aanbod, gebeuren binnen de daarvoor gestelde termijn, dan wel binnen een redelijke termijn. Wordt het aanbod niet aanvaard, dan vervalt het. Als het aanbod aanvaard wordt, dan is de overeenkomst tot stand gekomen. Hierbij maakt het overigens geen verschil of de wederpartij op een ondergeschikt punt een van het aanbond afwijkend tegenbod heeft gedaan. Er is dan toch een overeenkomst ontstaan, tenzij de oorspronkelijke aanbieder direct bezwaar maakt tegen de afwijking van zijn aanbod.
Soms blijkt bij de uitvoering van de overeenkomst dat partijen zich onvoldoende rekenschap hebben gegeven van de mogelijke gevolgen van het sluiten van de overeenkomst. Blijkt er dan een onderwerp niet geregeld te zijn, dan moet opnieuw worden gepraat. Het opstellen van een checklist vooraf voor de feitelijke en juridische inhoud van de overeenkomst heeft daarom voordelen. Hierna is een beknopte checklist opgenomen met vermelding van een aantal onderwerpen die van belang kunnen zijn voor de inhoud van een overeenkomst. Volledigheid is met het oog op de beperkte omvang van deze brochure uiteraard niet mogelijk.
Overeenkomsten en niet-nakoming
In veel overeenkomsten worden de gevolgen van het niet-nakomen van de overeenkomst vaak maar zeer summier behandeld. Dat levert vaak onzekerheid op die door een vakkundig opgestelde tekst had kunnen worden voorkomen. En dan nog gezwegen van de onnodige ergernis en de kosten.
Allereerst moet worden vastgesteld of de niet-nakoming door één der partijen aan deze partij toe te rekenen is, bijvoorbeeld op grond van schuld of van een risico-aansprakelijkheid. Is er sprake van niet toerekenbare niet-nakoming, dan wordt ook wel de term 'overmacht' gebruikt. In dat geval is diegene die door overmacht is getroffen, niet aansprakelijk voor verdere uitvoering van de overeenkomst. Om discussie wat nu precies onder overmacht moet worden verstaan te voorkomen is van belang om een aantal mogelijke gevallen als overmacht aan te merken in de overeenkomst of de daarbij behorende algemene voorwaarden.
Komt de schuldenaar daarentegen wél toerekenbaar zijn verplichtingen niet na, dan heeft de schuldeiser de volgende keuzes:
Daarnaast is het mogelijk om schadevergoeding te vragen. De schadevergoeding kan vaak al in de overeenkomst zelf worden geregeld, bijvoorbeeld in de vorm van een boete of een boete-rente. Ook is het mogelijk om in de plaats daarvan volledige schadevergoeding te vorderen, waaronder de gederfde winst. Een probleem bij het vorderen van volledige schadevergoeding is dat de schuldeiser dan moet bewijzen hoeveel schade hij heeft geleden. Bij feitelijk onmacht van de debiteur om na te komen zal de crediteur mogelijk een afbetalingsregeling met de debiteur kunnen treffen. Zijn advocaat kan hem daarbij als ervaren onderhandelaar terzijde staan.
Vaste relaties
Als u veel zaken doet met dezelfde ondernemingen, of als u telkens dezelfde voorwaarden op uw transacties van toepassing wilt laten zijn, bestaan er een aantal mogelijkheden om dit op een efficiënte wijze te behandelen
De meest eenvoudige oplossing is om bij het afsluiten van een tweede overeenkomst de voorwaarden van de eerste overeenkomst weer van toepassing te verklaren en in de tweede overeenkomst alleen de wijzigingen en aanvullingen te vermelden.
Ook kunt u algemene voorwaarden hanteren. In de overeenkomst zelf moet dan een duidelijke verwijzing staan naar de toepasselijke voorwaarden. Ook moet de wederpartij vóór of bij het afsluiten van de overeenkomst de gelegenheid hebben gehad om van uw algemene voorwaarden kennis te nemen.
Voorwaarde is dus dat de algemene voorwaarden tijdig en nadrukkelijk onder de aandacht van de wederpartij zijn gebracht en ook door deze zijn aanvaard. Een goed systeem is het om al bij de offerte een set van uw algemene voorwaarden mee te sturen en in die offerte al aan te geven dat die voorwaarden de relatie tussen partijen, als deze tot stand komt, zullen gaan beheersen. Aldus heeft het totstandkomen van de overeenkomst de wederpartij voldoende gelegenheid gehad om de algemene voorwaarden te bestuderen.
In Nederland is een uitgebreide regeling met betrekking tot dergelijke
algemene voorwaarden van kracht. In principe geldt deze regeling alleen voor de
overeenkomsten met een consument als wederpartij, maar onder omstandigheden kan deze
regeling ook invloed hebben op de algemene voorwaarden die tussen ondernemingen worden
gehanteerd. Bijvoorbeeld als de wederpartij een eenmanszaak is en de gebruiker van de
algemene voorwaarden een multinational. Bepaalde voorwaarden worden aangemerkt als
onredelijk bezwarend, bijvoorbeeld de uitsluiting van de mogelijkheid om de overeenkomst
op te zeggen, of stilzwijgende verlenging van een overeenkomst voor de duur van meer dan
een jaar. Andere voorwaarden worden vermoed onredelijke bezwarend te zijn. Of dit het
geval is wordt zo nodig door de rechter beoordeeld.
Als een algemene voorwaarde al door de wet als onredelijk bezwarend is gespecificeerd, dan
is deze voorwaarde zonder meer vernietigbaar.
U kunt nog verder gaan, door niet alleen algemene voorwaarden te hanteren, maar een complete standaardovereenkomst, inclusief een vaste prijs(lijst), te gebruiken. Gelet op het grote aantal transacties dat met dergelijke standaardovereenkomsten wordt afgehandeld, is het van groot belang om dergelijke overeenkomsten vooraf door uw advocaat te laten toetsen aan de geldende wettelijke regelingen.
Bijzondere vormen van overeenkomsten
Voor een aantal overeenkomsten heeft de wetgever speciale regels vastgesteld. Vaak kan er door beide partijen in de overeenkomst van deze regels niet worden afgeweken. Gebeurt dat toch, dan heeft dat gevolgen voor de geldigheid van de overeenkomst als geheel of in ieder geval voor de betreffende bepaling uit de overeenkomst.
In het algemeen betreft dit overeenkomsten waarbij het economisch krachtsverschil tussen partijen erg groot is. Bijvoorbeeld tussen een verhuurder en een huurder of een werkgever en een werknemer. Bovendien is de consument beschermd door de regeling van de consumentenkoop. Hierin past de bescherming bij koop op afstand. Als u overeenkomsten afsluit van huur, huurkoop, een agentschap, op het gebied van transport of verzekeringen of met consumenten als wederpartij, dan verdient het aanbeveling om uw advocaat te raadplegen. Dat geldt temeer indien sprake is van concurrentie beperkende of exclusieve afspraken. Raadpleeg hem/haar vooral tijdig! U voorkomt daarmee dat de afgesloten overeenkomsten in strijd zijn met de wet. En daardoor - nogmaals - veel onnodige ergernis en kosten.
Waar kunt u een advocaat vinden ?
Er zijn ruim 10.000 advocaten in ons land. Voor een advocaat in uw woonplaats
kunt u altijd kijken in de Gouden Gids onder de letter A van Advocaten. Maar nog
makkelijker is onderstaand 0900-nummer te bellen. U krijgt dan direct contact
met een advocaat bij u in de buurt.
Eenvoudiger kan het niet! 0900 - Advocaten
of 0900 - 238 62 28 ( Euro 0,80 per minuut)
Voor snel en adequaat eerstelijns rechtshulp:
klik hier voor een gratis advies