Ga naar de vernieuwde website van Advocaten.nl
Het huwelijk van twee mannen of twee vrouwen
Inleiding: Twee mannen of twee vrouwen kunnen in Nederland in het
huwelijk treden vanaf 1 april 2001, de invoeringsdatum van de Wet openstelling huwelijk.In
1998 is het geregistreerd partnerschap ingevoerd. Paren van gelijk geslacht kunnen vanaf
die tijd kiezen voor een wettelijk geregelde samenlevingsvorm, die in de meeste opzichten
gelijkwaardig is aan het huwelijk. Toch is ervoor gekozen om ook het huwelijk open te
stellen voor twee vrouwen of twee mannen. Het uitgangspunt van gelijke behandeling is
daarbij doorslaggevend geweest. Het huwelijk heeft nu eenmaal voor veel mensen een
bijzondere waarde en symboliek. De wens kan bestaan om juist op die manier een relatie te
bevestigen. En er is geen goede reden om paren van hetzelfde geslacht van die mogelijkheid
uit te sluiten.
Met de openstelling van het huwelijk voor paren van gelijk geslacht loopt ons land voorop
in de wereld. Het betekent wel dat paren van gelijk geslacht in het buitenland problemen
kunnen ondervinden met de acceptatie van hun huwelijk. Dat laatste geldt ook voor het
geregistreerd partnerschap. We komen daar verder in deze brochure op terug. Samen met de
openstelling van het huwelijk verandert op 1 april 2001 ook de adoptiewetgeving.
Twee vrouwen of twee mannen kunnen vanaf die datum een kind in Nederland adopteren. Let
wel, dit geldt alleen voor kinderen die hun verblijfplaats in Nederland hebben. Adoptie
van een kind uit het buitenland blijft alleen mogelijk voor paren van verschillend
geslacht. Meer informatie over dit onderwerp vindt u in de brochure Adoptie van een kind
in Nederland'.
Wie zijn relatie met een levenspartner formeel wil regelen, heeft daarvoor vanaf i april2001 drie mogelijkheden: het burgerlijk huwelijk, het geregistreerd partnerschap en een samenlevingscontract.
Het geregistreerd partnerschap en het huwelijk zijn in veel opzichten gelijkwaardig. Een samenlevingscontract is iets heel anders. Zo’n contract regelt alleen wat de partijen zelf met elkaar afspreken. Bij het huwelijk en het geregistreerd partnerschap liggen de rechten en plichten voor een groot deel vast in de wet. De onderhoudsplicht is een goed voorbeeld. Bij een huwelijk en geregistreerd partnerschap geldt die plicht automatisch. In een samenlevingscontract alleen als de partijen dat met elkaar afspreken. Een ander belangrijk verschil heeft te maken met de juridische gevolgen. Het huwelijk en geregistreerd partnerschap hebben juridische gevolgen voor de partners onderling en in de verhouding tot anderen. Een samenlevingscontract heeft alleen juridische gevolgen voor de partijen die de overeenkomst sluiten.
De verschillen tussen het huwelijk en het geregistreerd partnerschap worden verder behandeld in het hoofdstuk ‘Huwelijk en geregistreerd partnerschap’.
Het huwelijk van twee vrouwen of twee mannen
Er zijn veel overeenkomsten met het huwelijk voor paren van verschillend geslacht. Zo zijn de regels voor het aangaan, sluiten en beëindigen hetzelfde. En ook de verplichtingen van de partners ten opzichte van elkaar zijn gelijk. Deze onderwerpen komen eerst aan bod.
Maar er zijn ook belangrijke verschillen tussen het huwelijk van een vrouw en een man en dat van twee vrouwen of twee mannen. Het eerste verschil heeft betrekking op de verhouding tot kinderen. Het tweede verschil heeft te maken met de acceptatie van het huwelijk in het buitenland. Aan beide verschillen besteden we aandacht.
Ook gaan we in op de verhouding tussen het huwelijk en het geregistreerd partnerschap. We behandelen onder meer de mogelijkheid om een partnerschap om te zetten in een huwelijk, de wijze van beëindiging, de overeenkomsten en verschillen.
Bij een huwelijk gelden voorwaarden en spelregels. We noemen de belangrijkste.
Met één persoon
In Nederland kan iemand die wil trouwen dat maar met één persoon tegelijkertijd doen.
Geen ander huwelijk of geregistreerd partnerschap
Iemand die wil trouwen, mag niet op hetzelfde moment getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap met een ander hebben.
Meerderjarig
Wie wil trouwen, moet 18 jaar of ouder zijn. Er zijn uitzonderingen mogelijk. Daarover beslist de minister van Justitie. Een minderjarige die wil trouwen, heeft verder toestemming nodig van zijn ouders of voogd. Als die geen toestemming kunnen geven, kan de minderjarige de kantonrechter om toestemming vragen.
Curatele
Iemand die onder curatele staat wegens verkwisting of drankmisbruik heeft toestemming van de curator nodig. Als die geen toestemming geeft, kan de kantonrechter dat doen. Iemand die onder curatele staat wegens een geestelijke stoornis heeft altijd toestemming van de kantonrechter nodig.
Geen bloedverwantschap
Ouders en kinderen, grootouders en kleinkinderen, broers en zusters mogen niet met elkaar trouwen. Als broer en zus bloedverwanten zijn door adoptie kan de minister van Justitie het verbod opheffen.
Buitenlandse partner(s) of partner(s) in het buitenland
Wanneer één of beide partners niet de Nederlandse nationaliteit hebben of niet in Nederland wonen, gelden de volgende regels:
Als ten minste één van de partners in Nederland woont of de Nederlandse nationaliteit
heeft, wordt de vraag of de partners met elkaar mogen trouwen beoordeeld naar het
Nederlandse recht. Mogen de partners volgens de Nederlandse regels met elkaar trouwen, dan
kunnen zij met elkaar in het huwelijk treden. Of het recht van het land van de
niet-Nederlandse partner(s) het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht toestaat,
is niet van belang.
Men dient wel rekening te houden met mogelijke problemen in het buitenland in verband met
de erkenning van het huwelijk in het buitenland. Zie hiervoor het hoofdstuk
‘Erkenning van het huwelijk in het buitenland’.
Verblijfstitel
Net zoals voor aanstaande echtgenoten van verschillend geslacht, gelden ook voor aanstaande echtgenoten van hetzelfde geslacht de Nederlandse regels ter voorkoming van schijnhuwelijken. Wanneer de niet-Nederlandse partner geen verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd heeft, dan moet hij een verklaring overleggen van de vreemdelingenpolitie over zijn verblijfsrechtelijke positie.
Aangifte
Twee mensen die willen trouwen, gaan eerst in ondertrouw. Zij doen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand, in beginsel in de woonplaats van één van beiden. Daarbij moeten zij stukken overleggen waaruit blijkt dat zij een huwelijk kunnen sluiten. Welke stukken dit precies zijn, hangt af van de situatie. Naast een afschrift van de geboorteakte kunnen dit bijvoorbeeld een bewijs van beëindiging van een vorig huwelijk of geregistreerd partnerschap of een akte van toestemming zijn.
Wachttijd
Van de aangifte wordt een akte opgemaakt. De huwelijksvoltrekking kan in principe op zijn vroegst plaatsvinden twee weken na de datum van de akte van aangifte.
Getuigen
Voor een rechtsgeldig huwelijk is de aanwezigheid van meerderjarige getuigen verplicht: minimaal twee en maximaal vier. Hun namen en adressen moeten worden opgegeven bij de aangifte.
Ja-woord
De aanstaande echtgenoten maken hun verbintenis voor de wet officieel door het afleggen van een verklaring. Die verklaring leggen zij af ten overstaan van de ambtenaar van de burgerlijke stand. Bij het huwelijk ligt deze verklaring vast en we kennen die als het ‘ja-woord’.
Huwelijksakte
Van de huwelijksvoltrekking wordt een akte opgemaakt. Na het afleggen van de verklaring ondertekenen de echtgenoten en de getuigen de akte. Ook de ambtenaar van de burgerlijke stand ondertekent de akte.
Kosten
Aan het sluiten van een huwelijk zijn kosten verbonden. Elke gemeente biedt echter op vaste tijden in de week een mogelijkheid voor het gratis sluiten van een huwelijk. De kosten voor het laten omzetten van een geregistreerd partnerschap in een huwelijk komen later in deze brochure aan bod.
Kerkelijk huwelijk
Pas nadat het burgerlijk huwelijk is gesloten, mag een kerkelijke inzegening of bevestiging volgen. Bij een geregistreerd partnerschap is dit niet zo. Kerkgenootschappen kunnen zelf beslissen of zij het huwelijk willen inzegenen of bevestigen. Zij zijn hiertoe dus niet verplicht.
Het huwelijk van twee vrouwen of twee mannen heeft zo veel mogelijk dezelfde gevolgen als het huwelijk van een vrouw en een man. Maar er zijn zoals gezegd ook belangrijke verschillen (kinderen en acceptatie in het buitenland). Voordat we ingaan op de verschillen, zetten we eerst een aantal rechten en plichten op een rijtje die overeenkomen.
Achternaam
Echtgenoten mogen elkaars achternaam gebruiken, in combinatie met of zonder hun eigen achternaam. Dit geldt niet voor officiële stukken. Daarin moet men altijd zijn eigen naam vermelden.
Onderhoudsplicht
Echtgenoten hebben een onderhoudsplicht ten opzichte van elkaar. Zij zijn verplicht binnen hun mogelijkheden in elkaars levensonderhoud te voorzien. Zij dragen in beginsel ook samen de kosten van de huishouding.
Gemeenschap van goederen
In een huwelijk zijn in beginsel alle bezittingen en schulden gemeenschappelijk. Wie dit niet wil, moet daarvoor bij de notaris een andere regeling treffen. Die regeling kennen we ook wel als de huwelijkse voorwaarden.
Pensioen
Iedereen die deelneemt in een pensioenregeling, bouwt rechten op voor een ouderdoms- en nabestaandenpensioen. Voor het ouderdomspensioen geldt: de rechten die zijn opgebouwd tijdens het huwelijk, moeten bij een scheiding worden verdeeld. Ook hier kunnen de echtgenoten een eigen regeling treffen. Meer informatie hierover vindt u in de brochure ‘Verdeling van ouderdomspensioen bij scheiding’. Na het overlijden van een van de echtgenoten komt het nabestaandenpensioen toe aan de langstlevende echtgenoot.
Rechtshandelingen
Echtgenoten hebben voor het aangaan van verplichtingen of het nemen van beslissingen in een aantal gevallen elkaars toestemming nodig. Voorbeelden zijn de verkoop van de gemeenschappelijk bewoonde woning en het sluiten van een koop op afbetaling.
Nalatenschap
Op het gebied van het erfrecht gelden voor paren van gelijk geslacht dezelfde wettelijke regels als voor paren van verschillend geslacht. Het is wel mogelijk om van deze wettelijke regels af te wijken. Daarvoor moet de notaris dan een testament opmaken.
Aanverwantschap
Door een huwelijk ontstaat aanverwantschap. De familieleden van de ene echtgenoot worden ‘aangetrouwde’ familie van de andere echtgenoot. De aanverwanten hebben bepaalde rechten. Zij hoeven bijvoorbeeld in een rechtszaak in bepaalde gevallen niet te getuigen tegen de aanverwante echtgenoot.
Geen gevolgen voor de verhouding met kinderen
Als een vrouw en een man met elkaar trouwen en in dit huwelijk wordt een kind geboren, zijn zij van rechtswege de ouders van het kind. De vrouw uit wie het kind wordt geboren, is de moeder. En de echtgenoot van de moeder wordt door de wet beschouwd als de vader. Door het huwelijk ontstaan tussen de echtgenoten en het kind alle familierechtelijke banden. Met alle rechten en plichten van dien. Die rechten en plichten ontstaan niet automatisch als twee vrouwen met elkaar trouwen. Als er in dat huwelijk een kind wordt geboren, geldt ook daar:
de vrouw die het kind baart, is de moeder. Maar de vrouw met wie zij is getrouwd, is volgens de wet niet automatisch de andere ouder. Dat is zij pas na adoptie van het kind. Het huwelijk als zodanig heeft dus voor de relatie tussen deze vrouw en het kind geen gevolgen. Hetzelfde geldt als twee mannen samen een kind verzorgen en opvoeden en één van hen is de vader van het kind. Als zij trouwen, heeft het huwelijk als zodanig geen gevolgen voor de relatie tussen de andere man en het kind.
Onderhoudsplicht
Wel is het zo dat de niet-ouder in deze voorbeelden als stiefouder een onderhoudsplicht jegens de kinderen in het gezin heeft. Deze plicht duurt in elk geval zo lang als het huwelijk duurt. Andere rechten en plichten kunnen er wel komen, maar nogmaals, niet door het huwelijk. Die rechten en plichten kunnen ontstaan door adoptie of door gezamenlijk gezag.
Adoptie
De niet-ouder kan het kind adopteren. Hierdoor wordt hij of zij in juridisch opzicht de ouder van het kind. Alle juridische familiebanden met de oorspronkelijke ouder (als die er is) worden dan doorgesneden. Dit is een ingrijpende stap en er gelden dan ook strenge voorwaarden. Meer informatie hierover vindt u in de brochure ‘Adoptie van een kind in Nederland’.
Gezamenlijk gezag
De tweede mogelijkheid is minder ingrijpend en ligt praktisch soms meer voor de hand. Als de niet-ouder een nauwe persoonlijke band heeft met het kind, kunnen de ouder en de niet-ouder aan de rechter vragen om aan hen het gezamenlijke gezag toe te kennen. De niet-ouder heeft in dat geval dezelfde gezagsrechten en plichten als de ouder. Hij of zij is dan samen met de ouder in alle opzichten verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van het kind. De ouder en zijn of haar echtgenoot kunnen de rechter ook vragen om de achternaam van het kind te wijzigen in die van de ouder of de echtgenoot.
Meer informatie hierover vindt u in de brochure ‘Gezag, omgang en informatie’.
Aan het huwelijk komt een einde doordat de rechter de scheiding uitspreekt. Of het nu gaat om paren van gelijk of verschillend geslacht. Ook hier is geen verschil tussen paren van gelijk en verschillend geslacht. Meer informatie vindt u in de brochure ‘U gaat scheiden’.
Rechten en plichten na scheiding
Het huwelijk schept ook rechten en plichten voor de situatie die ontstaat na de scheiding. We maken een onderscheid tussen rechten en plichten van de ex-echtgenoten ten opzichte van elkaar en ten opzichte van de kinderen.
Alimentatie
Als het huwelijk eindigt, heeft de financieel draagkrachtige echtgenoot een onderhoudsplicht ten opzichte van de andere echtgenoot. Meer informatie hierover vindt u in de brochure ‘Alimentatie’.
Pensioen
De verdeling van de pensioenrechten vindt plaats volgens de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding. Meer informatie hierover vindt u in de brochure ‘Verdeling van ouderdomspensioen bij scheiding’.
Kinderen
Een scheiding heeft op zichzelf geen juridische gevolgen voor de relatie met kinderen. Als de ouders of echtgenoten samen het gezag uitoefenen, blijven zij samen verantwoordelijk voor de kinderen. Houdt dit gezamenlijk gezag op te bestaan, dan blijft de ouder die het gezag behoudt onderhoudsplichtig totdat het kind 21 jaar is. Ook de niet-ouder die niet langer het gezag heeft, heeft nog een onderhoudsplicht. Deze duurt net zo lang als het gezamenlijk gezag heeft geduurd. Als het gezamenlijk gezag bijvoorbeeld 5 jaar heeft geduurd, duurt de onderhoudsplicht na het beëindigen van het gezag nog 5 jaar voort.
Was er geen sprake van gezag van de niet-ouder, dan houdt voor hem of haar de onderhoudsplicht op als het huwelijk eindigt. Meer informatie hierover vindt u in de brochure ‘Gezag, omgang en informatie’.
Huwelijk en geregistreerd partnerschap
Kunnen paren die een geregistreerd partnerschap hebben alsnog trouwen? En wat zijn nu eigenlijk de verschillen tussen het huwelijk en het geregistreerd partnerschap?
Omzetting
Een geregistreerd partnerschap kan worden omgezet in een huwelijk. De ambtenaar van de burgerlijke stand moet hiervoor een akte van omzetting opmaken. De akte van omzetting wordt opgenomen in het register van huwelijken. Door de omzetting eindigt het geregistreerd partnerschap en is het huwelijk een feit. Andersom kan een huwelijk op dezelfde wijze worden omgezet in een geregistreerd partnerschap. De akte van omzetting wordt dan opgenomen in het register van geregistreerde partnerschappen. De omzetting kan alleen plaatsvinden in de eigen woonplaats.
Kosten
De kosten van de omzetting zijn afhankelijk van de te overleggen stukken en de mate waarin de partners aan de omzetting een ceremonieel karakter wensen te geven. Dit kan per gemeente verschillen.
Gevolgen omzetting
Een omzetting heeft in principe geen gevolgen voor de bestaande situatie. Stel, twee mannen hebben een geregistreerd partnerschap, zij voeden samen een kind op en zij hebben samen het gezag over dit kind. Als zij hun partnerschap nu laten omzetten in een huwelijk verandert daar niets aan. En stel dat zij hun partnerschap zijn aangegaan in gemeenschap van goederen. Ook hier verandert een omzetting dan niets aan.
Buitenlandse partner(s) of partner(s) in het buitenland
Hoe luiden de omzettingsregels wanneer één of beide partners niet de Nederlandse nationaliteit hebben of niet in Nederland wonen? Voor de omzetting van een geregistreerd partnerschap in een huwelijk gelden dan dezelfde regels als voor het aangaan van een huwelijk. U kunt die vinden in het hoofdstuk ‘Voorwaarden’. Voor het omzetten van een huwelijk in een geregistreerd partnerschap gelden vrijwel dezelfde regels. Ook een huwelijk of geregistreerd partnerschap dat in het buitenland is aangegaan, kan omgezet worden. Dit huwelijk of geregistreerd partnerschap moet dan wel in Nederland worden erkend. Daarnaast gelden dezelfde regels en voorwaarden voor omzetting, zoals hierboven omschreven.
In het buitenland kan de erkenning van een omzetting op problemen stuiten, die in dezelfde sfeer liggen als de problemen bij de erkenning van een huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht. Het is raadzaam om daarover deskundig juridisch advies in te winnen (zie verder het hoofdstuk ‘Erkenning van het huwelijk in het buitenland’).
Vermogensregime
Wanneer één of beide partners niet de Nederlandse nationaliteit hebben of niet in Nederland wonen, kan de omzetting gevolgen hebben voor het vermogensregime van de partners. Dat wil zeggen hun vermogensrechtelijke betrekkingen, zowel onderling als ten opzichte van derden. De omzetting kan met zich meebrengen dat het recht van een ander land van toepassing wordt op het vermogensregime dan tevoren. Door de omzetting kan een gemeenschap van goederen ontstaan, terwijl de vermogens van de partners tevoren gescheiden waren, of omgekeerd. Het is daarom van belang dat u een notaris raadpleegt voordat de omzetting plaats vindt. Hij zal u kunnen adviseren over de vraag of het wenselijk is huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden te maken en of een bepaald recht als toepasselijk is aan te wijzen. Meer informatie vindt u in de brochure ‘Huwelijksvermogensrecht en het Haags Verdrag’.
Overeenkomsten en verschillen tussen huwelijk en geregistreerd partnerschap
We vatten hieronder de belangrijkste overeenkomsten en verschillen tussen het huwelijk en het geregistreerd partnerschap nog eens samen:
Erkenning van het huwelijk in het
buitenland
In het begin van deze brochure is al gezegd dat Nederland met de openstelling van het huwelijk voor paren van gelijk geslacht internationaal vooroploopt. Er zijn wel landen in Europa die het geregistreerd partnerschap kennen. Maar wat betreft het huwelijk neemt ons land tot op heden een unieke positie in. Dit betekent wel dat gehuwde paren van gelijk geslacht er rekening mee moeten houden dat hun huwelijk en de gevolgen daarvan in het buitenland niet overal worden geaccepteerd.
Juridisch advies
Niet alleen praktisch en sociaal, maar ook in juridisch opzicht kunnen zich problemen
voordoen. Bij een kort verblijf in het buitenland zoals een vakantie zal het vooral om
praktische en sociale problemen gaan. Maar bij een langer verblijf of een emigratie kunnen
zich op belangrijke gebieden juridische problemen voordoen, bijvoorbeeld op het gebied van
het erfrecht. Wanneer het huwelijk in het buitenland niet wordt erkend hoeft dat overigens
nog niet te betekenen dat het geen enkel gevolg aan het huwelijk toekent. Zo is het
denkbaar dat bijvoorbeeld de vermogensrechtelijke relatie tussen beide echtgenoten in het
buitenland wel wordt erkend.
Het is belangrijk om tijdig, hier in Nederland of in het land waar men verblijft,
deskundig juridisch advies in te winnen. Het kan bijvoorbeeld noodzakelijk zijn om de
vermogensrechtelijke relatie nader te regelen of om een testament te maken. Het
Nederlandse consulaat ter plaatse zal veelal kunnen aangeven tot wie of welke instantie
men zich in het buitenland kan wenden.
Antillen en Aruba
Een huwelijk tussen twee vrouwen of mannen wordt erkend op de Antillen en Aruba. Het is niet mogelijk om ter plaatse een dergelijk huwelijk te sluiten.
Hebt u vragen of wilt u meer informatie
Voor algemene informatie en het aanvragen van brochures, kunt u contact opnemen met de
telefonische informatielijn van de gezamenlijke ministeries:
Postbus 51 Infolijn
Telefoon 0800 - 8051 (gratis)
Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 21.00 uur.
Internet: www.postbus51.nl
E-mail: webmaster@postbus51.nl
U kunt ook contact opnemen met:
Ministerie van Justitie
Directie Voorlichting, Afdeling in- en externe communicatie
Postbus 20301
2500 EH Den Haag
Telefoon 070 - 370 6850
Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 15.00 uur
Internet: http://www.minjust.nl
E-mail: voorlichting@best-dep.minjust.nl
Tenslotte kunt u voor meer informatie terecht bij:
de afdeling Burgerzaken van de gemeente waar u woont;
de Notaristelefoon: 0900 - 346 9393 (euro 0,25/minuut); van maandag t/m vrijdag van
09.00 - 14.00 uur) en de internetsite www.notaris.nl
Over de volgende onderwerpen zijn aparte brochures verkrijgbaar: links
Aan de inhoud van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend.