Ga naar de vernieuwde website van Advocaten.nl
Van een onoplosbare schuld naar schuldregeling
(Wet schuldsanering natuurlijke personen)
Inleiding: In Nederland hebben ruim 200.000 huishoudens te kampen met
problematische schulden. Behoort ook ú daartoe? Heeft u schulden die u niet kunt
afbetalen? Bijvoorbeeld omdat uw inkomen lager is dan uw vaste lasten? Is uw inkomen
plotseling gedaald terwijl uw uitgaven hetzelfde zijn of heeft u uw budget onverstandig
besteed? Of heeft u wellicht als zelfstandig ondernemer tegenslagen ontmoet die u zelf
niet kon opvangen?
Vindt u het vervelend om hulp te vragen of weet u niet waar u moet beginnen? Deze brochure
wijst u de weg in de wereld van de schuldhulpverlening. U kunt lezen wat het verschil is
tussen vrijwillige en wettelijke regelingen, wie bij deze trajecten betrokken zijn en hoe
u ervoor in aanmerking komt. Daarna bent u zelf aan zet.
Schulden ontstaan niet vanzelf. Soms is er sprake van onverstandig handelen, soms van een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Maar schulden verdwijnen ook niet vanzelf. Sterker nog; als u niets doet, worden ze alleen maar hoger. Misschien kunt u met veel kunst en vliegwerk de eindjes nog een tijdlang aan elkaar knopen; door geld te lenen van familie, tegen hoge rente nog een lening af te sluiten, rekeningen zo laat mogelijk te betalen of artikelen op afbetaling te kopen. Maar daar komt een einde aan. Ineens staat dan de deurwaarder op de stoep. Schuldeisers leggen beslag op uw inkomen of vragen het faillissement aan. Elk moment kan de elektriciteit of telefoon worden afgesloten of kunt u uit huis worden gezet.
Zover hoeft het echter niet te komen. Er zijn verschillende vormen van hulp om problematische schulden te voorkomen of op te lossen. Voor particulieren én zelfstandige ondernemers. Schuldenaren (degene die de schuld moet betalen) kunnen en moeten eerst proberen gebruik te maken van zogenaamde vrijwillige schuldhulp. Met ondersteuning van een schuldhulpverlener proberen zij tot een aflossingsregeling met hun schuldeisers te komen. Lukt dat niet, dan biedt de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) alsnog een mogelijkheid om een schuldenvrije toekomst te bereiken.
De eerste stap van de vrijwillige schuldhulp is altijd het in kaart brengen van uw financiële situatie. De schuldhulpverlener onderzoekt samen met u uw schulden, inkomsten, vermogen en vaste lasten. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden om aanvullend inkomen te krijgen (huursubsidie, bijzondere bijstand) of om kosten te besparen.
Soms blijkt dat uw probleem meevalt. U kunt dan tips of hulp krijgen om te voorkomen dat de situatie uit de hand loopt. In andere gevallen blijkt dat u de schulden toch kunt terugbetalen. Als het nodig is, treft de schuldhulpverlener tussen u en de schuldeisers een betalingsregeling.
Als u uit uw inkomen niet alle schulden kunt betalen maar wel een deel, dan kunt u via de schuldhulpverlener een voorstel doen aan uw schuldeisers. Stemmen zij hiermee in, dan is sprake van een minnelijk akkoord. U betaalt in dat geval gedurende drie jaar maandelijks een afgesproken bedrag terug, waarna het restant wordt kwijtgescholden. De schuldhulpverleners gebruiken vaste methodes om uw afloscapaciteit te berekenen. Het bedrag dat u dan zelf vrij kunt besteden, ligt iets onder het bijstandsminimum. Hierbij wordt wel rekening gehouden met bepaalde noodzakelijke kosten.
In sommige gevallen kunt u bij een gemeentelijke kredietbank geld lenen om de schuldeisers in één keer het afgesproken bedrag te betalen. U lost dan gedurende drie jaar de lening aan de bank af, uiteraard inclusief rente. Daarna bent u van uw schulden af.
Gedurende de looptijd van dit minnelijk akkoord kunt u proberen om met hulp van diverse specialisten de oorzaken van uw financiële problemen aan te pakken. Steeds vaker werken schuldhulpverleners, sociale diensten, maatschappelijk werk en andere betrokkenen hierbij samen. Misschien vindt u samen met hen een goedkopere woning, maakt u na omscholing kans op een nieuwe of beter betaalde baan, of heeft u baat bij andere vormen van begeleiding. Zo kunt u bijvoorbeeld leren uw budget op een verantwoorde manier te besteden, een scheiding verwerken of van een verslaving afkomen.
Hulpverlening kan dus bijdragen aan het oplossen van bestaande financiële en andere problemen. Als u vroeg genoeg hulp vraagt, kunnen deze maatregelen echter ook helpen voorkomen dat schulden ontstáán of toenemen.
Het is vooral de taak van de gemeente om burgers vrijwillige schuldhulpverlening aan te bieden. De meeste gemeenten schakelen hiervoor erkende organisaties in zoals gemeentelijke kredietbanken, gespecialiseerde schuldhulpbedrijven of maatschappelijk werk.
De sociale dienst of afdeling Voorlichting van uw gemeente weet waar u deze ondersteuning kunt krijgen. Ook de gemeentelijke kredietbank (of stadsbank), het Bureau Rechtshulp of maatschappelijk werk kunnen u de weg wijzen. Zo voorkomt u dat u bij ondeskundige of onbetrouwbare aanbieders belandt, die u alleen maar van de regen in de drup helpen.
Vrijwillige schuldhulpverlening biedt niet altijd uitkomst. Als u niets kunt aflossen of de schuldeisers willen meer terug krijgen dan u aanbiedt, is een minnelijk akkoord onmogelijk. Zijn alle pogingen om tot een vrijwillige overeenkomst te komen mislukt, dan kunt u via de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) alsnog werken aan en schuldenvrije toekomst.
Om hiervoor in aanmerking te komen, dient u een verzoekschrift met bijlagen in bij de rechtbank. De schuldhulpverleners of gemeente kunnen u hierbij helpen. Zij beschikken bijvoorbeeld over standaardteksten van een verzoekschrift, weten bij welke rechtbank u moet zijn en welke andere stukken u moet meesturen. U krijgt daar ook de zogenaamde schuldsaneringsverklaring waarin de gemeente moet aangeven waarom geen minnelijk akkoord mogelijk is.
De rechtbank behandelt uw zaak binnen een paar weken. Aan de hand van de stukken en eventueel een mondelinge toelichting door uzelf beoordeelt zij of inderdaad geen minnelijk akkoord mogelijk is en hoe de schulden zijn ontstaan. Onverantwoord koopgedrag of fraude kunnen redenen zijn om het verzoek af te wijzen. Dat geldt ook voor eerdere faillissementen of schuldsaneringen. Verder beoordeelt de rechtbank of u de verplichtingen kunt nakomen die uit de schuldsanering voortvloeien. Zo moet u bijvoorbeeld alle benodigde informatie overhandigen, moet u zich inspannen om zoveel mogelijk geld voor aflossing te krijgen en mag u niet opzettelijk nog snel grote nieuwe schulden aangaan.
Wijst de rechtbank het verzoek af, dan kunt u bij het gerechtshof beroep aantekenen. Hiervoor heeft u een advocaat nodig. Wellicht komt u in aanmerking voor gefinancierde rechtsbijstand. Het Buro Rechtshulp kan u daarmee verder helpen.
Stemt de rechtbank in met uw verzoek, dan moet u gedurende gemiddeld drie jaar een deel van uw inkomen en bezittingen afstaan om uw schulden af te lossen, net als bij een minnelijk akkoord. Het verschil zit hem erin dat schuldeisers móeten meewerken. De rechtbank houdt gedurende de schuldsanering echter wel rekening met hun belangen. Zo kan zij in sommige gevallen een langere saneringsperiode (maximaal 5 jaar) vaststellen. In geval van uitzondering is beperking van de saneringsduur tot één jaar mogelijk. Dit gebeurt als uw situatie door bijvoorbeeld een hoge leeftijd of ziekte nauwelijks aflossing mogelijk maakt. U moet echter uitgaan van een looptijd van drie jaar.
De schuldsanering omvat alle schulden die voor de uitspraak van de rechtbank zijn ontstaan met uitzondering van studiefinanciering.
Tijdens de wettelijke schuldsanering ziet een door de rechtbank benoemde bewindvoerder erop toe dat alles volgens afspraak verloopt. Hij onderzoekt uw situatie, onderhoudt voorzover nodig contacten met de schuldeisers en neemt een aantal verantwoordelijkheden van u over. Zo kan hij een eigen huis of 'bovenmatige' bezittingen zoals een auto of een caravan verkopen. Uw normale huisraad kunt u meestal behouden.
Bij zelfstandige ondernemers kan het zijn dat er nog waardevolle bedrijfseigendommen zijn die de bewindvoerder kan verkopen. Vaak zal de bewindvoerder de onderneming beëindigen en daarbij zoveel mogelijk geld voor de boedel proberen vrij te krijgen. In geval van uitzondering kan de ondernemer het bedrijf onder toezicht van de bewindvoerder voortzetten.
Verder zal de bewindvoerder uw post openen. Dit zult u wellicht ervaren als inbreuk op uw privacy. Deze maatregel wordt genomen om te kunnen controleren of de schuldsanering goed verloopt. De bewindvoerder is dan ook alleen geïnteresseerd in zakelijke stukken. Uiteraard is hij verplicht vertrouwelijk om te gaan met alles wat hem onder ogen komt.
Bent u het niet eens met de wijze waarop de bewindvoerder dit doet of zijn andere taken uitvoert, dan kunt u de rechtbank daarover aanspreken.
Tijdens de regeling betaalt u in de regel zelf uw vaste lasten en normale rekeningen. Het kan zijn dat de bewindvoerder dat voor u doet en dat u een vast bedrag voor levensonderhoud krijgt. U moet de bewindvoerder toestemming vragen voor sommige financiële handelingen. Daarnaast wordt van u verwacht dat u zich inspant om zoveel mogelijk geld voor aflossing beschikbaar te stellen. U moet eventueel verhuizen naar een goedkopere woning, beter betaald werk zoeken en op andere manieren uw lasten drukken en uw inkomen verhogen. Uiteindelijk is dat ook voor u zelf beter. Na afloop van de regeling is uw situatie veel gunstiger en is de kans op herhaling van de problemen veel kleiner. Ook bij de wettelijke schuldsanering kan het nodig zijn dat gespecialiseerde hulpverleners u hierbij helpen.
Als u zich niet aan uw afspraken houdt, of als u informatie heeft achtergehouden, dan kan de rechtbank de schuldsanering tussentijds beëindigen. U wordt dan automatisch failliet verklaard waarna de schuldeisers uw schulden weer kunnen opeisen bijvoorbeeld via een beslag op uw inkomen en/of bezittingen.
Verloopt alles wél volgens de regels, dan verstrekt de rechtbank u na afloop van de vastgestelde periode een schone lei. U hoeft het restant van de schulden niet meer te betalen. Overigens kan de rechtbank u de schone lei alsnog afnemen als later blijkt dat u informatie heeft achtergehouden of afspraken niet bent nagekomen.
De Wet schuldsanering natuurlijke personen stelt uitdrukkelijk dat een minnelijk akkoord altijd de voorkeur heeft. Uit bovenstaande beschrijvingen mag blijken dat dit voor u ook beter is. Als u financiële problemen heeft, moet u dus eerst proberen via een vrijwillige regeling tot een oplossing te komen. Pas als dat niet lukt, komt de wettelijke regeling binnen bereik. Dit betekent dat u in alle gevallen eerst bij de schuldhulpverleners binnen uw gemeente moet aankloppen. Zij doorlopen de minnelijke regeling met u en zetten u als het nodig is op het spoor van de wettelijke regeling.
Als u kampt met schulden, vormen het minnelijk akkoord en de wettelijke schuldsanering mogelijk een oplossing. Na drie jaar (meestal) kunt u van uw schulden verlost zijn. Laat u het op een beslag op uw inkomen of een faillissement aankomen, dan heeft u doorgaans helemaal geen zicht op een nieuwe start.
Maar wie denkt dat een minnelijk akkoord of wettelijke schuldsanering gemakkelijke uitwegen zijn, vergist zich. In beide gevallen moet u een flinke tijd rondkomen van een minimaal inkomen en kunt u waardevolle bezittingen kwijtraken. In de wettelijke regeling controleren een bewindvoerder en de rechtbank uw post en moet u voor sommige handelingen toestemming vragen. Ook worden uw gegevens gepubliceerd in de krant en een openbare lijst op internet.
Banken, postorderbedrijven en andere ondernemingen kunnen die lijst inzien alvorens ze zaken met u doen. Dat kan voor u een ware last zijn.
Maar al deze moeite loont. Als u volhoudt, kunt u na een aantal jaren een nieuwe start maken en heeft u uw financiële toekomst weer volledig in eigen hand.
Wilt u meer weten over de vrijwillige of wettelijke regelingen bij schulden? Vraagt u zich af of zij ook in uw geval uitkomst kunnen bieden? Of weet u niet waar u moet beginnen met de oplossing van uw probleem? De dienst Sociale Zaken (sociale dienst) of afdeling Voorlichting in uw gemeente wijst u de weg.
Over de wettelijke schuldsanering kunt u ook op de WSNP-internetsite van de Raad voor Rechtsbijstand 's-Hertogenbosch meer informatie vinden. Het adres is www.wsnp.rvr.org
Naast deze uitgave zijn ook de volgende brochures beschikbaar:
Aan de inhoud van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend.