Ga naar de vernieuwde website van Advocaten.nl
Inleiding: Als u getuige bent geweest van een strafbaar feit kan aan u worden gevraagd een getuigen-verklaring af te leggen. Strafbare feiten worden door de officier van justitie aan de rechter voorgelegd. De rechter neemt uiteindelijk een beslissing over wat met de verdachte moet gebeuren. Om deze beslissing te nemen heeft de rechter informatie nodig. Die informatie krijgt hij van de officier van juisitie, van de verdachte zelf en van eventuele deskundigen en getuigen. In deze brochure kunt u lezen wat u als getuige kunt verwachten en met wie u te maken kunt krijgen.
| inhoud |
HET POLITIE-ONDERZOEK
Bewijsmateriaal
Na een aangifte of ontdekking van een strafbaar feit begint het onderzoek door de politie. De recherche gaat op zoek naar bewijsmateriaal. Hiervoor kan uw medewerking gevraagd worden. Voor de bewijsvoering kunnen namelijk allerlei bijzonderheden van belang zijn. Ook verklaringen van mensen die iets gezien of gehoord hebben, zijn waardevol.
Voor het politie-onderzoek is het belangrijk dat u zoveel mogelijk details vertelt van wat u gezien of gehoord hebt. U kunt daar gerust de tijd voor nemen. Waarschijnlijk wordt u gevraagd om uw verhaal een paar keer te vertellen.
Aan het eind van het gesprek vraagt de politie u de verklaring zorgvuldig te lezen. Als u geen op- of aanmerkingen hebt, kunt u de verklaring ondertekenen. Dit betekent dat het eens bent met de tekst.
Van de verklaring kunt u meestal een kopie krijgen. Vraag naar die naam van de politieman of -vrouw die over de zaak gaat. Dat is handig als u voor informatie contact wilt opnemen met de politie. De politie zal u de verdere gang van zaken uitleggen.
De verdachte.
Als de verdacht voor u een onbekend is, kan de politie u vragen foto's van mogelijke verdachten te bekijken. Ook kan u worden gevraagd om naar video-beelden te kijken. Of de politie vraagt u mee te werken aan het maken van een compositietekening. Wanneer de vermoedelijke dader is aangehouden, kunt u verzocht worden naar het bureau te komen. Daar wordt u gevraagd om te kijken of u de verdachte herkent. Dat gebeurt met een confrontatiespiegel: een spiegel waar maar aan een kant doorheen kan worden gekeken. U ziet de verdachte wel; hij/zij ziet u niet.
In verzekering stellen.
Een verdachte kan maximaal zes uur voor verhoor worden vastgehouden. Als het nodig is om de verdachte langer vast te houden, moet de officier van justitie daar toestemming voor geven. De verdachten wordt dan 'in verzekering gesteld' en dat mag maximaal drie etmalen duren. Wanneer de verdachte nog langer vastgehouden moet worden, moet de rechter-commissaris, dat is de onderzoeksrechter, er aan te pas komen.
Als een verdachte direct na het verhoor naar huis mag betekent dat niet dat de zaak daarmee af is. De dagvaarding om voor de rechter te verschijnen ontvangt hij of zij gewoon thuis.
Voortgang.
Het kan gebeuren dat u na het afleggen van uw verklaring niets meer hoort. Dit hoeft niet te betekenen dat er niets met uw verklaring wordt gedaan. Als u meer wilt weten over het verloop van het onderzoek, informeert u dan bij de politieman of vrouw die de verklaring heeft opgenomen.
Het is mogelijk dat de politie het onderzoek niet rond krijgt. De verdachte kan bijvoorbeeld niet worden opgespoord of er is onvoldoende bewijsmateriaal te vinden. De politie besluit dan om de zaak te laten rusten. Dit betekent niet dat u niet wordt geloofd. De politie gaat er in principe vanuit dat uw verhaal waar is, maar kan het juridische bewijs niet leveren. In dat geval komt het niet tot een rechtszaak.
Als de politie het onderzoek heeft afgerond en vindt dat er voldoende bewijsmateriaal is, dan stuurt zij het dossier door naar de officier van justitie. Op grond van het dossier bepaalt de officier van justitie of iemand voor een strafbaar feit wordt vervolgd of niet. Besluiten tot vervolgen betekent dat er daadwerkelijk een rechtszaak komt. De rechter beslist uiteindelijk of de verdachte schuldig is en wat de straf zal zijn.
Seponeren.
Soms besluit de officier van justitie om van vervolging af te zien: de zaak wordt geseponeerd. De officier kan daartoe besluiten als er bijvoorbeeld onvoldoende bewijs is. Er kunnen voor de officier van justitie ook andere redenen zijn om niet te vervolgen.
Schikken.
Naast de mogelijkheid om te vervolgen of te seponeren kan de officier van justitie ook een schikking voorstellen. De officier van justitie ziet dan van verdere rechtsvervolging af als de dader bijvoorbeeld een schikkingsbedrag betaalt of de schade van het slachtoffer vergoedt. Er zijn ook andere voorwaarden mogelijk.
Het kan zijn dat de officier van justitie een nader onderzoek nodig vindt voordat een
beslissing over verdere stappen genomen kan worden. Hij vraagt dan aan de rechter
commissaris een gerechtelijk vooronderzoek te verrichten.
De rechter commissaris heeft vergeleken met de politie meer bevoegdheden. Via het
gerechtelijk vooronderzoek moeten meer feiten boven water komen.Dat kunnen feiten zijn die
tegen of die voor de verdachte pleiten. Op grond van dat onderzoek neemt de officier van
justitie de beslissing een verdachte wel of niet te vervolgen. Ook in dit stadium is een
schikking mogelijk.
Bij een gerechtelijk vooronderzoek kan de rechter commissaris u oproepen om vragen te beantwoorden. U bent volgens de wet verplicht om te komen. Bij verhindering moet u de rechter commissaris tijdig op de hoogte stellen. In zeer uitzonderlijke gevallen kan de rechter commissaris besluiten u onder ede te horen. Dit gebeurt alleen wanneer u niet op de rechtszitting kunt verschijnen en toch een beëdigde verklaring nodig is. Of u toch nog op de rechtszitting moet verschijnen bepaalt uiteindelijk de zittingsrechter. U hoeft meestal niet op de rechtszitting te komen.
Bij het vooronderzoek kunt u ook dingen vertellen die niet in uw eerdere verklaring
zijn opgenomen, bijvoorbeeld omdat u zich die pas later herinnert. Meestal is de advocaat
van de verdachte bij het verhoor aanwezig. Deze mag u vragen stellen. De verdachte zelf is
nooit aanwezig. Verder is er een griffier bij; die schrijft op wat er wordt gezegd.
U kunt via de griffier aan de rechter commissaris vragen of u iemand mee mag nemen.
Toestemming van de rechter commissaris is daarvoor namelijk vereist. Dat verzoek kunt u
schriftelijk, mondeling of telefonisch doen.
De griffier maakt een schriftelijk verslag van het verhoor. Dat verslag bevat een samenvatting van uw verhaal. De rechter commissaris leest het voor en vraagt aan u of u het ermee eens bent. Als dat het geval is, verzoekt hij u de verklaring te ondertekenen.
De officier van justitie wil op de rechtszitting een zaak zo sterk mogelijk maken. Hij gebruikt daarvoor de resultaten van het politie onderzoek en die van het eventuele gerechtelijk vooronderzoek. De officier kan mensen oproepen die iets belangrijks kunnen zeggen: de getuigen en de getuigedeskundigen.
De getuige weet uit eigen waarneming iets over de zaak; de getuige deskundigE wordt opgeroepen vanwege zijnlhaar speciale deskundigheid (bijvoorbeeld een psycholoog). Een slachtoffer kan ook worden opgeroepen als getuige.
Een oproep krijgt u door middel van een dagvaarding, dit is een aangetekende brief. Getuigen zijn verplicht om te komen. Als u om persoonlijke redenen niet kunt komen, moet u een brief schrijven aan de officier van justitie.
Maak daarin duidelijk waarom u niet op de zitting kunt komen. Zo'n verzoek wordt niet altijd gehonoreerd. De officier van justitie kan besluiten dat u toch moet komen.
Getuigen a charge en getuigen a décharche.
Er zijn twee soorten getuigen. Getuigen a charge en getuigen a decharge. Getuigen a charge zijn getuigen die zijn opgeroepen door de officier van justitie. Zij hebben in de regel een belastende verklaring voor de verdachte. De verdachte en zijn advocaat kunnen op hun beurt ook getuigen laten oproepen. Dit zijn getuigen a decharge. Ook zij worden door middel van een dagvaarding opgeroepen door de officier van justitie.
Als u niet als getuige wordt gedagvaard, kunt u de zitting bijwonen op de publieke tribune. In principe zijn rechtszittingen openbaar. Iedereen mag het proces bijwonen, ook mensen van de pers. De rechter kan besluiten om een zaak achter gesloten deuren te behandelen. Dat wil zeggen zonder publiek en pers. Dit komt zelden voor. Als de verdachte jonger is dan zestien jaar, wordt de zaak altijd achter gesloten deuren behandeld.Behandeling achter gesloten deuren gebeurt meestal op verzoek van de officier van justitie of van de verdachte. Ook u als getuige kunt de rechter verzoeken om een behandeling achter gesloten deuren. Indien u een dergelijk verzoek aan de rechter wilt doen kunt u dit het beste van te voren aan de officier van justitie mededelen.
Wanneer u moet getuigen, kunt u iemand naar de rechtszitting meenemen. Op de dag van de zitting meldt u zich bij de portier van het gerechtsgebouw. Hij vertelt u waar u moet zijn. Meestal moet u even wachten in een wachtruimte of een hal. U wordt opgehaald door een bode van de rechtbank. De bode zal u ook uw plaats wijzen: de getuigenbank.
Bij de kantonrechter of de politierechter.
Komt de zaak voor bij de kantonrechter of de politierechter dan ziet u in de zaal één rechter zitten. Links van de rechter staat de officier van justitie en rechts zit de griffier. De verdachte en zijn of haar advocaat zitten tegenover de rechter.
Bij de arrondissementsrechtbank (meervoudige kamer).
Bij de meervoudige kamer (voor misdrijven) zijn er drie rechters. De rechter in het midden is de president. Links staat de officier van justitie en rechts zit de griffier. Tegenover de rechters zitten de verdachte en de advocaat.
Bij binnenkomst van de rechter(s) gaat iedereen even staan. De rechter of bij meer rechters de president, voert het woord. De griffier schrijft op wat er wordt gezegd. De procedure is in de wet vastgelegd. De rechter vraagt naar de naam en het adres van de verdachte en wijst hem op het recht vragen niet te beantwoorden. Daarna leest de officier van justitie de aanklacht voor. Daarin staat waarvan de verdachte wordt beschuldigd.Vervolgens stelt de rechter enkele vragen aan de verdachte om er achter te komen of hij vasthoudt aan de verklaringen die hij bij de politie heeft afgelegd.
Het getuigenverhoor.
Dan volgt het getuigenverhoor. De rechter vraagt uw naam, leeftijd, beroep en woonplaats. Ook moet u vertellen of u familie van de verdachte bent. (Is dat het geval dan hoeft u niet te getuigen. Het mag wel. Als u wel gehoord wilt worden kunt u tijdens zo'n vrijwillig verhoor als familielid altijd nog weigeren om op bepaalde vragen antwoord te geven.)
Daarna moet u de eed ofbelofte afleggen. U verklaart volgens een plechtige formule dat u de waarheid zult spreken. Dan kan het verhoor beginnen.
Probeert u zich zo min mogelijk aan te trekken van de formele gang van zaken. Vertel rustig uw verhaal. Wees niet bang om te zeggen dat u iets niet zeker weet. Het is normaal dat u zich niet alles precies kunt herinneren.
Van een getuige wordt verwacht dat hij meewerkt aan de gang van zaken. Dat betekent niet dat u verplicht bent om op elke vraag antwoord te geven. U kunt de officier van justitie vragen of hij de rechter wil verzoeken de verdachte te laten verwijderen voor de duur van uw verhoor. De rechter kan dit weigeren. Gaat de rechter op uw verzoek in dan heeft hij wel de plicht om de verdachte achteraf op de hoogte te brengen van dat wat u als getuige hebt verklaard.
Iedere getuige wordt apart verhoord. Als er voor u getuigen aan de beurt zijn, moet u naar buiten. De rechter stelt u vragen over de verklaring die u eerder hebt afgelegd. Hij wil waarschijnlijk toelichting op bepaalde punten. Na het verhoor door de rechter zal de officier van justitie u misschien ook vragen stellen. Daarna is het de beurt aan de advocaat van de verdachte. Officieel heeft de verdachte als laatste het recht u vragen te stellen. Dat geldt ook als hij buiten de zaal is geweest. In de praktijk maken verdachten nauwelijks gebruik van deze mogelijkheid.
Als u getuige bent op verzoek van de verdachte of zijn advocaat is de volgorde anders. Dan komt de officier van justitie als laatste aan het woord.
Requisitoir en pleidooi.
Nadat u bent gehoord, mag u de rechtszitting verder volgen. U kunt ook aan de rechter vragen weg te mogen gaan. Na u kunnen nog eventuele andere getuigen of getuige deskundigen worden gehoord. Daarna stelt de rechter vragen aan de verdachte. De verdachte is niet tot antwoorden verplicht; hij mag gebruik maken van het recht tot zwijgen. Ook de advocaat en de officier van justitie krijgen de gelegenheid om vragen te stellen aan de verdachte.
Na deze ondervraging houdt de officier van justitie zijn requisitoir. Hierin zet hij de feiten op een rij, geeft zijn mening over het bewijs en eist op grond daarvan een bepaalde straf. Als de officier van justitie klaar is, begint de advocaat met het pleidooi. De verdachte krijgt het laatste woord.
Uitspraak.
Bij de kantonrechter en de politierechter wordt in het algemeen direkt uitspraak gedaan, bij de meervoudige kamer in principe twee weken na de zitting. U kunt dan zelf naar de rechtbank gaan om het vonnis te horen. Ook kan iemand anders voor u gaan; uitspraken zijn altijd openbaar. U kunt ook naar de griffier van de rechtbank bellen om van hem de uitspraak te vernemen. Soms staat de uitspraak in de plaatselijke krant.
De rechter hoeft in het vonnis de eis van de officier van justitie niet te volgen.
Het kan gebeuren dat de rechter vrijspreekt of een hogere oflagere straf geeft dan de officier heeft geëist.
HOGER BEROEP BIJ HET GERECHTSHOF
Als de officier van justitie het niet eens is met de uitspraak kan hij in hoger beroep gaan. Dat recht heeft de verdachte ook. Bij hoger beroep bekijken andere, hogere rechters dezelfde zaak en geven daar hun oordeel over. Zolang een zaak in hoger beroep is, wordt het vonnis nog niet uitgevoerd.
De beslissing tot hoger beroep moet binnen veertien dagen na de uitspraak worden genomen. De behandeling van een hoger beroep duurt meestal negen maanden tot één jaar. Als het Gerechtshof u wil horen wordt u opnieuw als getuige gedagvaard. Dit gebeurt niet vaak. U hebt immers al eerder getuigd over wat u hebt gezien of gehoord. Het is mogelijk dat u niet voor de rechtbank gehoord bent, maar dat het Gerechtshof u wel wil horen als getuige. De tijd tussen de door u bij de politie afgelegde verklaring en de behandeling bij het Gerechtshof is dan vrij lang. Als u zich niet meer precies herinnert wat u destijds verklaard hebt dan kunt u dit tegen de rechters zeggen. De formele gang van zaken bij het Gerechtshof is dezelfde als bij de rechtbank.
Na behandeling door het Gerechtshof, kan de zaak terechtkomen bij de Hoge Raad. Dit komt niet vaak voor. De Hoge Raad is het hoogste rechtscollege van Nederland en is gevestigd in Den Haag.
Als getuige kunt u een vergoeding krijgen voor tijdverzuim, daarmee verband houdende noodzakelijke kosten en voor de gemaakte reiskosten. Op de dagvaarding of oproeping vindt u daarover nadere inlichtingen.
Indien u bent opgeroepen door de verdachte en zijn advocaat dan zijn de kosten van de verdachte. De advocaat kan u daarover meer vertellen.
Over de volgende onderwerpen zijn aparte brochures verkrijgbaar.
In de laatste drie brochures leest u meer over de gang van zaken bij een strafproces.
De brochures kunt u uitsluitend schriftelijk bestellen bij:
Ministerie van Justitie
Directie Voorlichting
Afdeling in en externe communicatie
Postbus 20301
2500 EH Den Haag
Als u naar aanleiding van deze brochure nog vragen hebt, dan kunt u telefonisch contact opnemen met: de informatielijn van de gezamenlijke ministeries :
Postbus 51 Infolijn
Telefoonnummer 06-80 51 (40 ct. per minuut)
Openingstijden maandag t/m vrijdag van 0900 uur tot 21.00 uur.
U kunt ook schriftelijk of telefonisch contact opnemen met:
Ministerie van Justitie
Directie Voorlichting
Afdeling in en externe communicatie
Informatienummer 070 - 370 68 50
Openingstijden: maandag t/m vrijdag van l0.00 u. tot 12.00 u. en van 14.00 u. tot 16.00 u.
Voor meer informatie en met vragen kunt u terecht bij de politie of de officier van justitie. Het telefoonnummer van het parket van de officier van justitie vindt u in het telefoonboek van de plaats waar het gerecht is gevestigd onder: 'Justitie'.